***
Դռան մյուս կողմից ստվերներ եմ տեսնում ու քայլեր լսում։ Բանալին մտցնում է կողպեքի մեջ ու բացում ավտոտնակի դուռը։ Դուռը ճռռում է։ Շունը ուրախ մոտենում է ախպորս ու սկսում պոչը շարժել։
―Շանը կպե՞լ ես,―հարցնում է ախպերս։
Դեմքը չեմ տեսնում, հոգնած եմ, սոված, մրսած, մենակ։
―Ինչի՞ ես հարցնում։
Բանի տեղ չի դնում։
―Քեզ ասում եմ, շանը կպել ե՞ս,―ախպերս կրկնում է ավելի բարձր։
―Հա, իմ մոտ էր քնում։
Ավտոտնակի դուռը բաց թողնելով՝ դուրս է գալիս․ շունը հետևում է։ Աղոտ տեսնում եմ, որ վերցնում է շեմքին ընկած պարանը, հետո դանդաղ կապում շան գլուխը ավտոտնակի դիմացի երկաթյա խողովակին։ Շունը վնգստում է։ Երբ շունն այլևս չի կարողանում շարժվել, վերցնում է փայտ կտրելու մեր կացինն ու հարվածում շան գլխին։ Ես գոռում եմ ու լաց լինում։
―Եթե տենց մնաս, էս կյանքում քեզ էլ ոչ մեկ չի սիրի,―նորից դռանը մոտենալով ասում է ախպերս ու արյունոտ կացինը շպրտում դիմացս։
Ես նույն ձևով հատակին ընկած մնում եմ անուժ, մրսած։ Հիմա արդեն ավտոտնակի դուռը բաց է։ Ես կարող էի վերջապես դուրս գալ, բայց չէի ուզում անել։
Այս դեպքից հետո հայրս կարգադրեց՝ գնամ տնից, որ հավաքեմ բոլոր իրերս ու հեռանամ։ «Եթե ախպորդ արածից հետո չես փոխվում, դու մեզ պետք չես»,―ասաց նա։ Մայրս լաց եղավ։
Ես վերցրեցի իմ մի քանի շորը, հավաքածս գումարը ու նստեցի Երևան գնացող մարշուտկայի մեջ։ «Երևանում, ոնց որ, ամեն ինչ ավելի լավ է»,―համոզեցի ինքս ինձ ցրտից կապտած մարմնումս։
***
Երբ առաջին անգամ գնացի Օղակաձև այգի ու տեսա Բարեկամության ձեռքերը, նայեցի իմ կապտացած ձեռքերին ու մտածեցի, որ դրանք գուցե իմ ձեռքերն են։ Ես պահեցի իմ ձեռքերն արձանի դիմաց ու մատներիս արանքով մի անգամ էլ նայեցի արձանին։ Դրանք հաստատ իմ ձեռքերի պատճենն էին։
Տնից հեռանալուց հետո աշխատում էի Երևանի ծխով լցված, գորշ ու աղմկոտ փաբերում, որտեղ Գեսաֆելշտայնն ու Օքսիմիրոնը անդադար սղոցում էին ականջներս։ Ես աշխատում էի երկար ու ստանում քիչ։ Ես ստանում էի քիչ ու ամբողջ գումարս վճարում տանտիրոջը։ Իմ միակ սփոփանքը Բարեկամության ձեռքերն էին՝ Օղակաձև այգում, Երիտասարդի կանգառից մի քիչ ներքև։ Կանգառ գնալուց անցնում էի նրանց մոտով ու համոզում ինձ, որ եթե իմ ձեռքերը կրկնօրինակել են, ուրեմն ես դեռ պետք է ապրեմ։
Գորշացած փաբերում հարյուրավոր երևանաբնակներ ծխում էին ու զրուցում անկապ թեմաներից։ Ես մտածում էի, որ Երևանի փաբերում սեքսի պաշտամունք է, որ մարդկանց բոլոր քայլերը իրար հետ քնելու նպատակն ունեն։
―Հաշիվը բեր,―ասում էին տղաներն ու աղջիկները ու երբ շրջվում էի, հետևիս նայելով մտածում էին, թե քանի տոկոսով է հավանական, որ կքնեին հետս։
Բայց իմ աչքերի առաջ դեռ շանս սպանած արյունոտ կացինն էր ու ախպորս խոսքերը։
Արդեն համարյա երեք տարի է, բայց երազներում այս դրվագն ինձ հանգիստ չի տալիս։ Լինում էին գիշերներ, երբ երազում ախպերս կացինով ինձ էր հարվածում, ոչ թե շանս, ես սարսափած զարթնում էի ու շշնջում․
«Ո՞ւր ես, ո՞ւր»,―ու հետո լաց լինելով նորից քնում։
***
Ժամանակը պտտվում էր արագ ու անհասկանալի։ Ես ապրում էի գիշերային Երևանում, իսկ ցերեկները գորշանում փաբերի ծխում։ Ես չէի ասում, թե ով եմ ես, բայց ոչ մեկին դա չէր հետաքրքրում։ Ես բերում էի պատվերն ու հաշիվը, նրանք թողնում էին մի քանի հարյուր դրամ ավելի։ Երևանում դարձել էի մի քանի հարյուր դրամի համար գորշացող մարդը, որը սիրում էր միայն Բարեկամության ձեռքերը։
Մի գիշեր, սովորական մղձավանջի փոխարեն ես տեսա կանաչ մի անտառ, որի ներսի արահետով մի տղա դանդաղ մոտենում էր ինձ։ Ես գիտեի նրան ու ժպտում էի․ նա նույնպես։ Քայլելով եկավ իմ մոտ, դեմքը շատ մոտեցրեց դեմքիս։ Զգացի նրա տաք շունչը ու խորը ներշնչեցի։ Ինձ թվաց, կհամբուրի ինձ ու ես էլ ցանկացա համբուրել, բայց արթնացա փողոցի պայթյունի ձայնից։
Ցերեկը, տնից հեռանալուց համարյա երեք տարի անց, փաբում հանդիպեցի Վահագին։ Սև շորերով էր, գայլից վզնոց ուներ ու անչափ նիհար էր։ Եկավ, մենակ նստեց անկյունի սեղանին ու ինձ նշան արեց, որ մոտենամ։
―Ինձ սև գարեջուր բեր,―ասաց նա։
Ես բացատրեցի, որ մեր մոտ սև գարեջուր չկա, որ Երևանում, կարծես թե, սև Կիլիկիա ընդհանրապես էլ չկա, որ ունենք միայն լցնովի բաց գարեջուր։
―Լավ, ինձ քո ասած լցնովի գարեջուրից բեր։
Նա սպասեց մինչև իմ աշխատանքի ավարտն ու առաջարկեց միասին քայլել։
―Ես Վահագն եմ,―քայլելիս պատմեց նա,―ես կարողանում եմ երազներ մեկնաբանել ու արաբերեն խոսել։
Բարեկամության արձանի կողքով անցնելիս, երբ պատմեցի, որ Երևանի իմ սիրած վայրն է, Վահագն ասաց, թե ես անպայման պետք է կարդամ արձանի ստեղծման պատմությունը։ Նա առաջարկեց նաև վաղը գործի չգնալ ու առավոտյան զբոսնել իր հետ։ Մտքերիս սարսափի մեջից ես վստահեցի նրան ու համաձայնեցի։
―Ուրեմն վաղը ութին արի Երիտասարդական մետրոյի մոտ հանդիպենք։
***
―Գիտե՞ս, մենք մետրոյով գնալու ենք մի կայարան, որի մասին դու դեռ չես լսել։
―Չարբա՞խ,―կատակեցի ես՝ մտածելով, թե Չարբախն ամենահեռուն է։
―Չէ, մեկ ուրիշը։
Գործարանայինում Վահագն ինձ ինչ֊որ հաբ տվեց ու ասաց, որ նոր կայարան հասնելու համար պետք է խմեմ։
Ես խմեցի։
«Ուշադրություն, դռները փակվում են, հաջորդ կայարանը՝ Ժամանակային»,―լսեցի, երբ Գործարանայինում մետրոյի դռները փակվեցին։
Գնացքը շարժվում էր ու ես տեսնում էի, թե ինչպես է շարժումից ամեն ինչ շուրջբոլորը փոշիանում՝ այդ թվում նաև ներսի մարդիկ։ Ամեն ինչ, բացի Վահագից ու մետրոյի վագոններից վերածվում էր սպիտակ լուսավոր փոշու։ Գնացքը կանգ առավ։
«Ժամանակային, վերջին կայարան»
―Այս կայարանը ժամանակում կորածների համար է,―ասաց Վահագը չսպասելով իմ հարցերին,―այն ստեղծել են, որ Երևանում կորածները, ժամանակում կորածները սփոփվեն, որ չմեռնեն նրանք, ովքեր Երևանում չեն գտել իրենց ապրելու նշանակությունը։
Ես հարցական նայեցի Վահագին։
―Էդպես մի նայիր, ամեն ինչ շատ պարզ է, ոչ մի միստիկա։ Ուղղակի մեկ կանգառ ավել՝ քո իմացածներին, ավելի գորշ ու անտեր, քան մյուսներն են, բայց միայն մեր նմանների համար։
Մենք նստեցինք հենց մետրոյի կայարանի ներսում, մաշված փայտե նստարանների վրա՝ դեմ դիմաց։
―Գիտե՞ս,―ասաց Վահագը,―ես քեզ չէի ասել, բայց ես այն մարդն եմ, որ կացինով սպանել է իր եղբորը։ Երբ եղբայրս սպանեց շանս, կացինը շպրտեց դիմացս ու շրջվեց, որ հեռանա, ես կացինը վերցրեցի ու խփեցի եղբորս մեջքին։ Չգիտեի՞ր, չէ՞․ բայց ես էլ եմ տեսնում նույն երազը՝ եղբայրս՝ շանը սպանելու փոխարեն ամեն անգամ ինձ է սպանում։ Մենք նույն շրջանի մեջ ենք։ Ինչ ընտրություն էլ կատարենք, նույն շրջանի մեջ ենք։ Մենք դատապարտված ենք նույն ճակատագիրն ու ձեռքերն ունենանք՝ ինչ ընտրություն էլ որ կատարենք։
Վահագը ձեռքը մեկնեց, որ բռնի ձեռքս, ու ես տեսա, թե ինչքան են մեր մատները իրար նման։ Նա մատները հյուսեց իմ մատներին ու պինդ սեղմեց։ Ես մտածեցի, որ գուցե հենց նրա ձեռքերի համար է այս բաժանված քաղաքում բաբախում իմ սիրտը։