Ես եկել եմ երկրաշարժից ավերված մի քաղաքից, որտեղ ցրտերը սարսափելի էին: Երկրաշարժից հետո, երբ փոքր էի, Տոտը բերել է ինձ իր պալատ և իմ մնացյալ կյանքը ես աշխատել եմ որպես նրա սպասավոր: Ես Տոտին չեմ տեսել, ես չեմ տեսել հարյուրավոր մյուս սպասավորներին, չնայած մեկ-մեկ զգացել եմ նրանց գոյությունը: Ես ապրում եմ պալատի սենյակներից չորսում, որոնցից մեկը մի հսկայական գրադարան է: Հազարավոր պապիրուսները շարված են գրադարակների վրա. նրանցից մի մասը ես եմ գրել, մի մասը Տոտն է հանձնել ինձ որպես պարգև: Ամեն առավոտյան սրբազան զոհասեղանի վրա Տոտն ինձ ուղարկում է նոր ձեռագրեր, որոնց մեջ գրված են լինում մի քանի բառեր և այդ բառերի վրա ես հորինում եմ անցյալի ու ապագայի պատմություններ, որոնք պետք է լինեին ու տեղի են ունենալու: Տոտն ինձ վստահում է, նա թույլ է տալիս ինձ ստեղծել աշխարհի գիտելիքների մի մասը:
Ես վերցնում եմ թանաքն ու գրի առնում ապագան ու անցյալը։ Բազմաթիվ պատմություններ արդեն տեղի են ունենալու։ Ես ապագայում ստեղծել եմ ինչ-որ շարժվող պատկերներ, որոնք մարդիկ պաշտելու են և ինչ-որ մարդկանց, որ այդ պատկերներն են նկարելու ու հուզվում դրանից: Ես գրել եմ մի սրբազան ձեռագրի առաջին տողը, որը կառաջնորդի մի ամբողջ սերնդի՝ ցույց տալով, թե ինչպես երկու դեմքով մեկը ապացուցում է աշխարհի ու մարդկային արժեքների դատարկությունը: Ես եմ հորինել նաև մի հսկայածավալ լեզվի առաջին միտքը, որը կիշխի աշխարհի վրա, երբ գայլն իր կաթով կսնի երկու երեխայի: Ինչ-որ դարմանի անունով երգիչների մասին եմ գրել, որոնք կնվագեն աշխարհին դեռ անհայտ գործիքներով՝ փոխելով հազարավորներին: Ես գրել եմ մի մասնագիտության մասին, որն ունեցող մարդիկ փորելու են մեր գերեզմանները և երջանկանան: Ես սիրով եմ աշխատում, ամեն մի նոր բառը իմաստավորել է իմ կյանքը շատ երկար, բայց արդեն քանի տարի է ինձ մենակ եմ զգում։ Ես չեմ գտնում այն երջանկությունը, որը կար նոր պատմություններ գրելու մեջ, ես չեմ գտնում Տոտի սերը։
Մի օր, երբ ես արդեն չէի կարողանում դիմադրել այս տարօրինակ զգացմունքներին, առաջին անգամ՝ պատմություններ գրելու փոխարեն, Տոտի ուղարկած դատարկ պապիրուսներից մեկի վրա նրան նամակ գրեցի․
«Տոտ», գրեցի, «ամենակարող, ամենագետ և ամանակամ, ես մենակ եմ․ իմ բոլոր պատմությունները, իմ մտքերը, որոնք իմ կյանքը երջանկացնում էին՝ դատարկ են ու անիմաստ»։
Երեկոյան պապիրուսը դրեցի սրբազան սոհասեղանի վրա և այն անհետացավ։
Այդ գիշեր սկսեցի երազներ տեսնել։
Երազ 1
Ես պառկած եմ կանաչ դաշտի կենտրոնում ու վեր եմ նայում։ Օրը պարզ է, տաք, երկինքը կապույտ է ու ամպոտ։ Ես նայում եմ ամպերին ու ամպերը նմանացնում իմ կյանքում հանդիպած էակներին ու իրերին։ Ահա, սա կարծես ցուլի գլուխ լինի, այն հիերոգլիֆը, որ ապագայում պետք է էտրուսական առաջին տառին սկիզբ տա։ Այս մյուսը կարծես կատվի գլուխ լինի, ահա փետուրը և կավիճը, ահա ատրճանակը, ահա մեդուզան:
Ես նայում եմ ամպերին՝ չնկատելով կողքս պառկած տղային, որը մինչ այդ չէր խոսում:
«Բարև», հանկարծ ասում է նա, «ես Գևորգն եմ»:
«Բարև», պատասխանում եմ ես, «ի՞նչ ես անում խոտերին պառկած»:
«Ոչինչ»: Գևորգը մի պահ լռում է և շարունակում. «Դու գիտե՞ս, որ վեց տարի ինձ ապարդյուն սիրելու ես»:
«Վեց տարին շատ երկար ժամանակ է», ասում եմ, «այն ապարդյուն լինել չի կարող»:
Գևորգը գրպանից հանում է ծխախոտը, վառում այն ու սկսում ծուխ արտաշնչել: Ծուխն այնքան խիտ էր ու ծավալուն, որ բարձրանում էր երկինք ու ամպեր գոյացնում: Նա ծխում էր, իսկ ամպերն ավելի ու ավելի էին շատանում:
«Ահա, թե որտեղից են ամպերը», մտածում եմ ես:
Երազ 2
Ինչ-որ սենյակում եմ: Պատերին տարբեր դիրքերից նկարած են Պլատոնի կիսանդրիները, դիմացը՝ հայելիներ են, որտեղ կիսանդրիներն արտացոլվում են, ես նստած եմ փոքր կլոր սեղանի մոտ, որտեղ բացի ինձնից երկու այլ մարդիկ կան:
Դիմացս սպիտակ գինով բաժակն է, որում փայլփլում է սեղանին դրած մոմի լույսը: Արեգը նոթատետրում ինչ-որ բան է գրում. «կապույտ մենակություն», կարդում եմ ես: Լևոնը, այն տղան, որ ամբողջությամբ սև է հագած, ուշադիր նայում է ինձ: Նրա աչքերը կարմրած են ու փայլփլում են գինու պես:
«Ես կարող եմ այնպես անել, որ դու մենակ չլինես», ասում է Լևոնը, «բայց դրա համար դու պետք է զոհաբերություն կատարես. ամեն ինչ իր գինն ունի»
«Ի՞նչ պետք է զոհաբերեմ», հարցնում եմ ես ու մի կում անում սպիտակ գինուց: Գինուց քացախի համ եմ զգում: «Երևի հին է», մտածում եմ:
«Դու պետք է զոհաբերես քո զգացմունքները: Երբ համաձայնես և ես իրականացնեմ կախարդանքը, դու պետք է հրաժարվես քո սիրուց ու կարեկցանքից: Դու չպետք է սիրես, զգաս, արտասվես, ափսոսաս, երազես, հոգաս, դու սառելու ես, որ ուժեղ լինես»:
Ես մի կում էլ եմ անում գինուց:
«Այն, ինչ քեզ մենակ ու թույլ է դարձնում, քո զգացմունքներն են, մոգությունը կստիպի, որ դրանք վերանան և դու կյանքում այլևս միայնակ չես զգա»:
Արեգը նոթատետրում գծեր է անում և գրում «անգոյություն»:
«Ես չեմ կարող լինել քո պես», ասում եմ Լևոնին, «այո, ես մենակ եմ, ես վեց տարի սիրում եմ ինչ-որ մեկին, որն ինձ հետ խաղում է, ես տխրում եմ, երբ բոլորը խոսում են իրենց կողքը կանգնած մարդկանց մասին, բայց ես ամպերին եմ նայում ու ապագայի լեզուներով գիտեմ հազարավոր բառեր, որոնք լցնում են դատարկ թղթերն ու իմ կյանքը»:
«Դու մենակ կլինես», կրկնում է Լևոնը:
«Բայց ես կլինեմ ու կլինեն բրոնզեդարյան գերեզմանները», պատասխանում եմ նրան:
Գինին սկսում է այրվել: Արեգը նոթատետրում գրում է «մեդուզա»:
Երազ 3
Թաղման թափորն ընթանում է, անձրև է գալիս: Մարդիկ, սևազգեստ, սառը, քայլում են դագաղը պահողների ետևից: Ես քայլում եմ ամենավերջից, ձեռքիս արևածաղիկներ են: Մենք քայլում են ցեխոտ ճամփաներով, որտեղ շուրջբոլորը ավերված տներ են: «Հաստատ իմ քաղաքն է», մտածում եմ, «այսքան ցեխոտ ճամփաներով ու ավերված տներով ուրիշ քաղաք չի կարող լինել այս անսահման աշխարհում»: Մենք քայլում ենք, քայլում, անձրևը արդեն վաղուց ամբողջությամբ թրջել է ինձ. արևածաղիկներն էլ են թաց: Մարդկանց այս բազմության մեջ, այս անսահման ճանապարհին ես շարունակում եմ ինձ մենակ զգալ, իսկ մենք դեռ քայլում ենք, քայլում ենք, քայլում ենք: Ինձ թվում է հանկարծ, թե սա իմ վերջին երազն է, որովհետև այն չի ավարտվելու: Որ թաղման թափորի հետևից ես քայլելու եմ շրջանաձև այս ավերակներով, անդադար, առանց որևէ կանգառի, լինելու եմ հազարավոր մարդկանց հետ ու ինձ ընդմիշտ միայնակ զգամ:
Երկար ժամանակ քայլելուց ես ուժասպառ եմ լինում ու ընկնում ցեխի մեջ, արևածաղիկներն ու հագուստս ցեխոտվում են: Թափորը կանգ է առնում: Ես սկսում եմ լաց լինել: Տեսնում եմ, որ հեռվում դագաղը տանողները այնգետնին են դնում ու բացում կափարիչը: Այնտեղից դուրս է գալիս մեկը, որին չեմ կարողանում պարզ տեսնել: Նա սկսում է գալ դեպի իմ կողմ: Երբ նա բավականին մոտենում է, ես տեսնում եմ, որ նա մեդուզայի գլխով ու մարդու մարմնով հրեշ է, կիսաթափանցիկ, սևազգեստ:
Ես սարսափում եմ, բայց չեմ շարժվում: «Եթե նա ինձ նույնիսկ սպանի, դա անընդհատ տևող մենակությունից ավելի լավ է», մտածում եմ ես: Մեդուզան մոտենում է ինձ ու շատ տարօրինակ, խզված ձայնով ասում.
«Ահ, ես գիտեի, որ դու դրանք կբերես: Այս աշխարհը, քաղաքի շրջանաձև ավերակները, անձրևն ու թաղման թափորը, ստեղծվել են միայն նրա համար, որ դու արևածաղիկներ բերես: Դրանք իմ սիրած ծաղիկներն են: Դու ես չէ՞ ապագայում ստեղծել նաև արևածաղիկները պատկերող այն կտավի առաջին միտքը»:
Ես շփոթվում եմ:
«Մի վախեցիր ինձնից», տեսնելով շփոթվածությունս ու վախս շարունակում է մեդուզան, «մի վախեցիր նաև, երբ դուռը կթակեն: Ես չեմ կարող երկար բացատրել. հիմա դուռը կթակեն ու դու կարթնանաս: Բացիր այն»:
Մեդուզան վերցնում է արևածաղիկները, որոնք սկսում են շողալ ու ես սկսում եմ թակոցներ լսել, արթնանում եմ:
Արթնություն
Ուժեղ, բայց ռիթմով ու հանդարտ թակոցներ եմ լսում: Ես հագնում եմ իմ թիկնոցը ու շտապում ձայնի կողմը: Գրադարանի դիմացի պատի հենց կենտրոնում տեսնում եմ մի հսկա դուռ, որը նախկինում չկար: Մոտենում եմ դռանը: Դուռը նորից են թակում: Կասկածով ձեռքս մեկնում եմ ոսկե բռնակին ու բացում այն:
Դռան մյուս կողմում կանգնած է Տոտը, ինձնից համարյա երեք անգամ ավելի բարձահասակ, ոսկեգույն թիկնոցով ու քաջահավի գլխով: Նա ներս է գալիս, ես ետ եմ գնում: Տոտը նայում է աչքերիս մեջ.
«Տոտ, ամենակարող, ամենագետ, ամենակամ», շշնջում եմ ես ու ծնկի գալիս:
Նա ժպտում է: «Կանգնիր», ասում է ու ձեռքը մեկնում ինձ: Ես կանգնում եմ:
Տոտը շարունակում է նայել ինձ, թիկնոցիս, մազերիս, հոգնած աչքերիս:
«Ներիր ինձ», ասում է, «ես քեզ շատ ցավ եմ պատճառել: Ես ստիպել եմ, որ դու մենակ մնաս: Ես ստիպել եմ, որ դու ծառայես ինձ, կիսես իմ հետ իմ միայնության ցավը՝ ստեղծելով ապագան ու անցյալը, որը պետք է լիներ ու կլինի: Իմ թագավորության մեջ միայն այս պալատն է մնացել, նրա շուրջը անհատակ անդունդ է, որը անընդհատ մեծանում է և ես արդեն չեմ կարողանում անցնել մյուս կողմը: Ես նույնպես անհետանում եմ: Ես անզոր եմ ինչ-որ բան փոխել հիմա: Բայց սրբազան պապիրուսներից մեկի վրա ես գրի եմ առել քո հաջորդ կյանքերը: Դու վերածնվելու ես այն աշխարհներում, որոնք ստեղծել ես: Դու լինելու ես այն բոլոր պատմությունների հետ, որոնք ստեղծել ես ապագայում: Դու տեսնելու ես, թե քո գրած պատմություններն ինչպես են իրականություն դառնում ու սիրելու ես դրանք: Դու սիրելու ես քո ամեն մի ստեղծած բառը: Դու մենակ չես լինելու»:
Ես արտասվում եմ: Տոտը նույնպես: Նա խոնարհվում է իմ առաջ, կտուցը հպում գլխիս ու անհետանալուց առաջ արտաբերում վերջին բառը: «Ը՛քրա», ասում է Տոտը և նրա ձայնն արձագանքում է հսկա պալատում:
Այդ բառը ապագայի սրբազան լեզուներից մեկով է: Դա այն սրբազան բառն է, որը, ապագա աշխարհի մեծագույն կրոններից մեկի ավանդության համաձայն՝ աստված առաջինն է վերծանելու իր մարգարեի համար: Այն նշանակում է «Կարդա՛»: