Skip to content

կամուրջ

―Արի մի քիչ քայլենք իրար հետ, նոր գնա,―ասաց Անահիտը։ ―Ո՞ւր,―հարցրեցի ես ու նայեցի լճի կողքի ճյուղերը ջարդած ուռենիներին։ ―Երկնքի մոտ,―Անահիտի մազերը քամին մի թեթև շարժեց,―ես ուզում եմ քեզ պատմել իմ քաղաքի պատմությունը։

Աստիճաններով սկսեցինք բարձրանալ վերև։ Ձեռքերս դրեցի ժանգոտ ճաղերին։ Սառն էին։

Պաղ

«Ես միշտ հավատում էի, որ վերադառնալու եմ»,―ցածր ձայնով սկսեց Անահիտը, երբ աստիճանների վերևում էինք―«որ իմ այս խառն ու խճճված նախորդ կյանքերի վերջնակետը իմ ավերված քաղաքն է լինելու։

Երբ գնում էի քաղաքից, տան երկար պարանը փռեցի հյուրասենյակի գորգի վրա ու սկսեցի նայել պարանի կույտին։ Իմ քաղաք, ես քեզ սիրում եմ, բայց դու սպառում ես ինձ, ասացի ինքս ինձ։ Դու այս պարանի նման փաթաթում ու խճճում ես իմ կյանքը։ Հետո մի արկղի մեջ հավաքեցի ընկերներիցս նվեր ստացած բոլոր առարկաները ու ցանկացա դուրս նետել, բայց փոշմանեցի ու փոխարենը՝ եղբորս նվիրեցի։ ―Սա քեզ, Դավիթ,―ասացի եղբորս, արկղը դրեցի նրա սենյակի բաց դռան մոտ ու արագ շրջվեցի, որ չտեսնի արցունքներս։

Վերջին անգամ դուրս եկա փողոց ու նայեցի շենքերի կեղտոտ ու խամրած պատերին։ Ես խորտակվում էի այս անծով քաղաքում վերջին անգամ։ Վերջին։ Բայց ես թողնում էի իմ սիրտը քաղաքի պատերին դաջված։

Ինքնաթիռի վերելքի ժամանակ նայեցի հորիզոնի լեռներին։ Այնտեղ, լեռներից այն կողմ, այնտեղ, որտեղ ես չկամ, չկան իմ ընկերները, հույսերը ու երազանքները, այնտեղ հազիվ բաբախում է իմ քաղաքի սիրտը։

―Ես քեզ կերազեմ իմ անհույս գիշերներում,―շշնջացի ու փակեցի աչքերս։

Նախորդ կյանքերիցս մեկում, իմ նոր տունը մեծ քաղաքի կենտրոնական թաղամասերից մեկում էր, որտեղ ընդհատակ անցած մարդիկ, քլաբները ու բարերը համարյա վերջ չունեին։ Գիշերները պատշգամբից նայելուց տեսնում էի, թե ինչպես մարդիկ խումբ֊խումբ հավաքված անցնում էին բարից բար, փողոցից փողոց, գտնում նորերին ու կորցնում՝ չափից դուրս խմածներին ու հոգնածներին։ Ես նստում էի պատշգամբում, ձեռքերով ամուր բռնում էի տաք թեյի բաժակն ու պատկերացնում, որ մի պահի ես եղել եմ աշխարհի ամեն մի անկյունում ու եղել՝ բոլորի կողքին։

Սկզբում, ես չէի հարմարվում, փողոցով անցնող միլիոնավոր ավտոմեքենաների աղմուկը խառնում էր մտքերս, միլիոնավոր մարդիկ, դեպքերը, անչափելի արագ ընթացող ժամանակը՝ խեղդում էին ինձ։ Բայց օր օրի, ամանները լվանալու, թարմ կանաչին կտրտելու ու կաթսայից դուրս եկող գոլորշու հետ ես դառնում էի մեծ քաղաքի մի մասը։

Մարմնագույն

«Լոգարանից դուրս գալիս հայելու մեջ նայում եմ մաշկիս գույնին։ Այն վզիս մոտ համարյա այն գույնի էր, ինչ մյուսներինը, բայց հիմնականում ավելի մուգ էր։ Եթե իմ մաշկն ավելի սպիտակ լիներ, մտածում էի, ես Ջոնին կասեի, որ հավանում եմ իրեն, որ միայն գրականության դասախոսություններին նույն լսարանում նստելը չէ, որ մեզ միավորում է։ Գուցե իրար սիրեինք ու ամեն ինչ լավ լիներ։

Այն նախորդ կյանքում, որ ես ու Ջոնը միասին էինք, մենք զբոսայգում միասին նստում էինք ու Բուկովսկի էինք կարդում։ Ես կարդում էի նրա սիրած բանաստեղծությունը, հետո փոխանցում գիրքը ու ասում՝ հիմա դու «Միայնակ բոլորի հետը» պետք է կարդաս։ Ջոնը կարդում էր ու ես իմ մտքում կրկնում էի տողերից մի քանիսը «ոչ մի հնարավորություն չկա, մենք բոլորս գերի ենք տարօրինակ մի ճակատագրի», կրկնում էի հստակ, որ ամեն բառը մնա գիտակցությանս մեջ։

―Ան,―ասում էր Ջոնը,―ինձ թվում է, թե ես քեզ արդեն շատ վաղուց գիտեմ։ ―Ջոն, հոգիս,―ասում էի ես,―մենք իրար տեսել ենք նախորդ կյանքերից մեկում։ Դու նստում էիր նախավերջի շարքում ու գրականության դասախոսությանը տարված լսում էիր պոստմոդեռն գրականության մասին։ Ես ամեն դասախոսությանը երկու անգամ շրջվում ու մի պահ քեզ էի նայում, իսկ դու տեսնում էիր իմ կապույտ աչքերը։ ―Քո աչքերը ծովի պես են,―շշնջում էր Ջոնն ու գրկում ինձ։

Մենք քայլում էինք խճճված պարանի նմանվող նեղ ու լայն փողոցներով, ես թեթև հպվում էի նրան, մետրոյի աստիճանների վրա նկարվում էինք ու ես տանը հետո երկար նայում էի այդ նկարին։ Մենք գեղեցիկ ենք միասին, կրկնում էի ինձ ու թվում էր, թե երկուսով մենք կարող ենք հաղթահարել ապրելու անտանելի թեթևությունը։

Ջոնի հետ կապված ամեն ինչ մի օր կավարտվեր։ Ես կկրկնեի Բուկովսկու տողերից երկուսը՝ «երբեք ոչ ոք չի գտնում, այն միակին»։

»։

Դարչնագույն

«Դարչինը գցում եմ թեյի մեջ, թեյը դեղնում է։ Մարդիկ դեռ պատուհանի տակ շտապում են։ Ես սպասում եմ։ Իմ նախորդ կյանքերից մեկում Սառան սպասվածից հինգ րոպե ուշ կգար իմ տուն։ Նա կբերեր թարմ բանջարեղեն ու երկուսով աղցան կսարքեինք։

―Արի թարմ կանաչի ու սխտոր էլ գցենք աղցանի մեջ,―ասում էր Սառան։

Ես զգում էի, որ կտրտած թարմ կանաչու ու սխտորի հոտը ինձ հիշեցնում է մի բան, որը ես կարծես կորցրել եմ։

―Սառա, երկուսս էլ հիմա գտել ենք իրար, բայց ի՞նչ կլինի, եթե պարզվի, որ կամուրջներ չկան։ ―Ան, ինձ թվում է, կամուրջներ իրոք չկան, մենք գտել ենք իրար, բայց գետի երկու կողմերում ենք։

Աղցանի վրա մի փոքր ձեթ եմ ավելացնում, Սառան ափսեները սեղանին է շարում։ Աղցանն ափսեիս մեջ լցնելիս նայում եմ կտրտված բանջարեղենի նախշերին։

―Իսկ գուցե մենք էլ չկա՞նք, Սառ։ Գտե՞լ ենք իրար, թե պակասող կտորներից ենք:

Բոսորագույն

«―Դու ուրիշ ես,―ասաց ավտոբուսում կողքս պատահական նստած ուղևորը,―քո աչքերը ծովի գույն ունեն, բայց մաշկդ ավազի գույնի չէ, այլ՝ գորշ հողի։

Ես մտածեցի, որ երևի նախորդ կյանքերից մեկում, ես ծնվել եմ մի մեծ քաղաքում, որը սահմաններ չի ունեցել, որ ես տարիներ շարունակ անընդհատ փոխել եմ իմ բնակարանը, այն հույսով, որ մի օր շենքերը կավարտվեն ու ես կտեսնեմ, թե ինչ կա շենքերից ու մարդկանցից այն կողմ։ Ի՞նչ կլինի, երբ քաղաքի աղմուկը դադարի։ Ի՞նչ կա կամուրջներից այն կողմ։ Անդադար կրկնել եմ ինձ ամեն անգամ ճամփա դուրս գալիս։ Բայց ես չեմ հասել քաղաքի սահմանին։ Ու այդ պահին, ընդունել եմ, որ պարտվել եմ։ Ընդունել եմ, որ շարունակվելու համար պարտություն է պետք։ Պարտություն։

Միացնում եմ իմ սիրած երաժշտությունը ու ականջակալներով խլացնում ավտոբուսի աղմուկը։ Առաջին պահին ամեն ինչ սովորական է ու պարզ, երկրորդ պահին՝ հանգիստ, աննշանակ, երրորդին՝ վերադարձի պես։»

Ջերմ

«Ծրարը վերցնում եմ, եղբորիցս է։ Դավիթը առաջին անգամ է թղթե նամակ ուղարկում։ Զարմանում եմ ու ճանապարհին անհամբերությամբ բացում եմ այն։

«Անահիտ», գրել էր եղբայրս «հիշում ե՞ս այն արկղը, որ ինձ տվեցիր քո նախորդ կյանքերից մեկում, այդ արկղի գրքերից մեկի մեջ երեկ գտա քո գրածներից մեկը։ Դեռ սպասում եմ քեզ, Դավիթ։»

Մյուս էջը, դեղնած նոթատետրի էջ էր, որի վրա գրված էր՝ «Ես սովորել եմ այս քաղաքի անիրական թախիծին ու հասկացել եմ, որ բոլորս այստեղ անհասցե նամակներ ենք»։

Մի քանի անգամ կարդալուց հետո ես վերև եմ նայում ու հիշում, որ ես վերադարձի կետ ունեմ։ Որ ես կարող եմ վերադառնալ։ Որ այս անսահման քաղաքում, ես կորցրել եմ ինձ․ ես հոգնել եմ։ Որ իմ վերադարձի կետում ես կարող եմ պարտված գնալ ու մենակ։ Որ իմ քաղաքի ծովը՝ իրականում իմ աչքերն են։»

***

Անահիտը լաց է լինում։ Ես նայում եմ մեր փոքր քաղաքի ուրվագծին ու մտածում, որ այս ավերված քաղաքը տեղ֊տեղ մեր մաշկի գույնն ունի։

―Գիտե՞ս,―արցունքների մեջից ասում է Անահիտը,―իմ քաղաքը մեր կիսատ սերերն են, կիսադատարկ փողոցները, գորշ պատերը, պարտությունը, թարմ կանաչին ու սխտորը, դարչինով թեյը, հին իրերով արկղերը ու այն պատմվածքը, որը դու կգրես մեր հաջորդ կյանքերից մեկում։